کد مطلب:189014 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:135
فقه و فرهنگ
دایر نمودن مدارس علمی در زمان باقر العلوم علیه السلام در مدینه، كوفه، قم، ری، خراسان و... از محورهای شكوفایی فرهنگی به شمار می رود. در این مدارس ده ها نفر از فرزانگان، از دانش شكوفا كننده ی دانش پیامبران، بهره ها بردند. هزاران حدیث از احادیث رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم با زبان حضرت بر زبان ها جاری شد. باقر العلوم علیه السلام از پایه گذاران توسعه فرهنگی فقه و معارف شیعه می باشد.
[ صفحه 219]
در زمان باقر العلوم علیه السلام به لحاظ ویژگی آن زمان كه نقل حدیث از رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم آزاد شد؛ فرصت دایر نمودن حوزه های فقهی و فرهنگی فراهم آمد. امام همام از این فرصت، كمال بهره وری نمودند و حوزه های متعدد كه افراد فرزانه فراوان در آنها گرد آمده بودند و از محضر باقر العلوم علیه السلام بهره ها می بردند، دایر شدند. حوزه های فقهی و فرهنگی مانند حوزه مدینه كه از دورترین مناطق برای فراگیری علوم الهی و مناسك دینی به به آنجا روانه می شدند. صدها روایت «قال الباقر علیه السلام» از زبان باقر العلوم علیه السلام در مدینه در زمینه های گوناگون صادر شد.
فقهای بنام و فرزانه ای چون محمد بن مسلم ها، زراره ها، ابان بن تغلب ها، جابر بن یزید جعفی ها كه هزاران حدیث شنیدند و نقل نمودند، از محضر باقر العلوم علیه السلام بهره بردند. صدها شاگرد فقیه و متكلم و مفسر... در دامن باقر العلوم علیه السلام پرورش یافتند. [1] .
نجاشی در شرح حال حسن بن علی بن زیاد، از محمد بن عیسی روایت می كند، كه وی برای فراهم آوردن حدیث به كوفه می رود. در كوفه به حسن بن علی برخورد می كند. از وی تقاضای برخی كتاب های روایتی را برای نقل حدیث می نماید، كه وی در اختیار او می گذارد. آنگاه می گوید اگر می دانستم به دنبال این احادیث می آمدند بیشتر فراهم می كردم، من در این مسجد (مسجد كوفه) از نهصد نفر عالم حدیث می شنیدم كه همه می گفتند، حدثنی جعفر بن محمد. [2] معلوم است جعفر بن محمد ادامه دهنده همان حوزه فرهنگی و فقهی است كه در زمان پدرش محمد بن
[ صفحه 220]
علی (علیهما السلام) دایر شده است. فرزانگانی مانند محمد بن مسلم و جابر جعفی در محضر باقر العلوم علیه السلام تربیت می شوند.
محمد بن مسلم موفق می شود تعداد سی هزار حدیث از باقر العلوم علیه السلام و شانزده هزار حدیث از صادق آل محمد علیه السلام ضبط و نقل نماید. [3] .
جابر جعفی موفق می شود هفتاد هزار حدیث در راستای معارف و احكام از امام باقر علیه السلام و از زبان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم ضبط و نقل كند. [4] و حتی صحیح مسلم از زبان جابر می گوید: جابر سی یا پنجاه و یا هفتاد هزار حدیث از باقر العلوم علیه السلام از زبان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم نقل می كند، حدثنا سفیان قال سمعت جابرا یحدث من ثلاثین الف حدیث، سمعت جابر الجعفی یقول عندی خمسون الف حدیث عن النبی، سمعت جابرا یقول عندی سبعون الف حدیث عن ابی جعفر عن النبی كلها صحیح. [5] .
گرچه این هزاران حدیث اكنون در دسترس همگان نباشد. زیرا دسیسه ها در طول زمان باعث محو بسیاری آنها شده است. و برخی از آنها هم از معارف و اسراری بوده است، كه امثال جابر حق بازگویی برای دیگران را نداشتند. چنان كه جابر به امام اظهار می دارد سینه ام از این علوم موج می زند؛ توان ندارم آنها را پنهان كنم چه كار كنم! امام باقر علیه السلام به وی می فرماید به صحرا برو گودالی حفر كن و آنجا بازگو كن. [6] .
البته اكنون نیز بسیاری از این احادیث در دسترس است، و شكوفایی
[ صفحه 221]
فقه محمدی علیه السلام و تحكیم پایه های معارف الهی، بازگشت به دوران امام باقر علیه السلام دارد. افزون بر این كه انتشار این حجم از احادیث صحیح كه از كوثر معارف قرآن و عترت سرچشمه می گرفته، نقش خود را در آن دوران بحران فرهنگی كه از جانب حزب عثمانیه پدید آمده بوده، ایفا نموده است.
این گونه اقدام های گسترده بود كه معارف و احكام را احیا نمود و در سراسر فقه و معارف سخن از قال الباقر علیه السلام و قال الصادق علیه السلام است. این گونه نقش آفرینی فرهنگی است، كه خود فرمودند در شرق و غرب عالم هر جا سخن صحیح باشد از بركت ما اهل بیت است. شرقا او غربا فلا تجدان علما صحیحا الا شیئا خرج من عندنا اهل البیت. [7] «به شرق و غرب عالم بروید هر جا سخن و دانش درست یافتید، بدانید آن فضیلت از نزد ما (اهل بیت) صادر شده است».
هر جا سخن از فضیلت است هر جا سخن از معارف الهی و احكام محمدی صلی الله علیه و آله و سلم است به بركت عترت است. زیرا عترت با تلاش پر ثمر فرهنگی خویش در برابر تهاجم فرهنگی قد برافراشت و كوثر معارف را در شرق و غرب عالم جاری ساخت. همان گونه كه در یك شعاع وسیع تر می توان گفت هر جای دنیا كه سخن و معرفت درست یافت شود، از بركت وحی و مكتب پیامبران است. نهضت فرهنگی باقر العلوم علیه السلام و فرزند برومندش صادق آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم تا آن مقدار است، كه اگر در حوزه فقه و فرهنگ روایات و آثار این دو امام نباشد، فقه و فرهنگی باقی نمی ماند.
[ صفحه 222]
[ صفحه 219]
در زمان باقر العلوم علیه السلام به لحاظ ویژگی آن زمان كه نقل حدیث از رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم آزاد شد؛ فرصت دایر نمودن حوزه های فقهی و فرهنگی فراهم آمد. امام همام از این فرصت، كمال بهره وری نمودند و حوزه های متعدد كه افراد فرزانه فراوان در آنها گرد آمده بودند و از محضر باقر العلوم علیه السلام بهره ها می بردند، دایر شدند. حوزه های فقهی و فرهنگی مانند حوزه مدینه كه از دورترین مناطق برای فراگیری علوم الهی و مناسك دینی به به آنجا روانه می شدند. صدها روایت «قال الباقر علیه السلام» از زبان باقر العلوم علیه السلام در مدینه در زمینه های گوناگون صادر شد.
فقهای بنام و فرزانه ای چون محمد بن مسلم ها، زراره ها، ابان بن تغلب ها، جابر بن یزید جعفی ها كه هزاران حدیث شنیدند و نقل نمودند، از محضر باقر العلوم علیه السلام بهره بردند. صدها شاگرد فقیه و متكلم و مفسر... در دامن باقر العلوم علیه السلام پرورش یافتند. [1] .
نجاشی در شرح حال حسن بن علی بن زیاد، از محمد بن عیسی روایت می كند، كه وی برای فراهم آوردن حدیث به كوفه می رود. در كوفه به حسن بن علی برخورد می كند. از وی تقاضای برخی كتاب های روایتی را برای نقل حدیث می نماید، كه وی در اختیار او می گذارد. آنگاه می گوید اگر می دانستم به دنبال این احادیث می آمدند بیشتر فراهم می كردم، من در این مسجد (مسجد كوفه) از نهصد نفر عالم حدیث می شنیدم كه همه می گفتند، حدثنی جعفر بن محمد. [2] معلوم است جعفر بن محمد ادامه دهنده همان حوزه فرهنگی و فقهی است كه در زمان پدرش محمد بن
[ صفحه 220]
علی (علیهما السلام) دایر شده است. فرزانگانی مانند محمد بن مسلم و جابر جعفی در محضر باقر العلوم علیه السلام تربیت می شوند.
محمد بن مسلم موفق می شود تعداد سی هزار حدیث از باقر العلوم علیه السلام و شانزده هزار حدیث از صادق آل محمد علیه السلام ضبط و نقل نماید. [3] .
جابر جعفی موفق می شود هفتاد هزار حدیث در راستای معارف و احكام از امام باقر علیه السلام و از زبان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم ضبط و نقل كند. [4] و حتی صحیح مسلم از زبان جابر می گوید: جابر سی یا پنجاه و یا هفتاد هزار حدیث از باقر العلوم علیه السلام از زبان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم نقل می كند، حدثنا سفیان قال سمعت جابرا یحدث من ثلاثین الف حدیث، سمعت جابر الجعفی یقول عندی خمسون الف حدیث عن النبی، سمعت جابرا یقول عندی سبعون الف حدیث عن ابی جعفر عن النبی كلها صحیح. [5] .
گرچه این هزاران حدیث اكنون در دسترس همگان نباشد. زیرا دسیسه ها در طول زمان باعث محو بسیاری آنها شده است. و برخی از آنها هم از معارف و اسراری بوده است، كه امثال جابر حق بازگویی برای دیگران را نداشتند. چنان كه جابر به امام اظهار می دارد سینه ام از این علوم موج می زند؛ توان ندارم آنها را پنهان كنم چه كار كنم! امام باقر علیه السلام به وی می فرماید به صحرا برو گودالی حفر كن و آنجا بازگو كن. [6] .
البته اكنون نیز بسیاری از این احادیث در دسترس است، و شكوفایی
[ صفحه 221]
فقه محمدی علیه السلام و تحكیم پایه های معارف الهی، بازگشت به دوران امام باقر علیه السلام دارد. افزون بر این كه انتشار این حجم از احادیث صحیح كه از كوثر معارف قرآن و عترت سرچشمه می گرفته، نقش خود را در آن دوران بحران فرهنگی كه از جانب حزب عثمانیه پدید آمده بوده، ایفا نموده است.
این گونه اقدام های گسترده بود كه معارف و احكام را احیا نمود و در سراسر فقه و معارف سخن از قال الباقر علیه السلام و قال الصادق علیه السلام است. این گونه نقش آفرینی فرهنگی است، كه خود فرمودند در شرق و غرب عالم هر جا سخن صحیح باشد از بركت ما اهل بیت است. شرقا او غربا فلا تجدان علما صحیحا الا شیئا خرج من عندنا اهل البیت. [7] «به شرق و غرب عالم بروید هر جا سخن و دانش درست یافتید، بدانید آن فضیلت از نزد ما (اهل بیت) صادر شده است».
هر جا سخن از فضیلت است هر جا سخن از معارف الهی و احكام محمدی صلی الله علیه و آله و سلم است به بركت عترت است. زیرا عترت با تلاش پر ثمر فرهنگی خویش در برابر تهاجم فرهنگی قد برافراشت و كوثر معارف را در شرق و غرب عالم جاری ساخت. همان گونه كه در یك شعاع وسیع تر می توان گفت هر جای دنیا كه سخن و معرفت درست یافت شود، از بركت وحی و مكتب پیامبران است. نهضت فرهنگی باقر العلوم علیه السلام و فرزند برومندش صادق آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم تا آن مقدار است، كه اگر در حوزه فقه و فرهنگ روایات و آثار این دو امام نباشد، فقه و فرهنگی باقی نمی ماند.
[ صفحه 222]
[1] براي آشنايي با اصحاب باقر العلوم عليه السلام به كتاب هاي رجالي از جمله رجال طوسي، ص 102 و شرح حال، مانند اعيان الشيعه، ج 1، ص 655 مراجعه شود.
[2] رجال نجاشي، شرح حال حسن بن علي بن زياد، ص 28 و 29.
[3] رجال كشي، ص 163، اختصاص، ص 201.
[4] رجال كشي، ص 194، اختصاص، ص 66.
[5] صحيح مسلم، ج 1، ص 15، رجال كشي، ص 194.
[6] رجال كشي، ص 194.
[7] اصول كافي، باب انه ليس شيئي من الحق في يد الناس الا خرج من عند الائمه، حديث 3.